Uyuz hastaliği nedi̇r? nasil bulaşir?

Dil Seçiniz

Telefon

WhatsApp

İnstagram

UYUZ HASTALIĞI NEDİR? NASIL BULAŞIR?

Anasayfa
Haberler
UYUZ HASTALIĞI NEDİR? NASIL BULAŞIR?

UYUZ HASTALIĞI NEDİR? NASIL BULAŞIR?

25 Ocak 2024, 15:29

UYUZ HASTALIĞI NEDİR? NASIL BULAŞIR?

UYUZ HASTALIĞI NEDİR? NASIL BULAŞIR?

Uyuz (skabies), Sarcoptes scabiei akarının derinin içine yerleşerek şiddetli kaşıntıya yol açtığı bulaşıcı bir deri hastalığıdır. Bin yıldan fazla süredir bilinmesine rağmen, bu hastalık halen dünya genelinde yılda 200 milyondan fazla insanı etkilemekte ve özellikle gelişmekte olan ülkelerde hem enfekte bireyler hem de sağlık sistemi üzerinde önemli bir yük oluşturmaktadır.

Bir yandan kaşınmaya bağlı ciddi uyku bozukluklarının görülebilmesi öte yandan deri bariyerinde yol açtığı hasara bağlı ikincil enfeksiyonların gelişmesi uyuzla ilişkili önemli komplikasyonlardır. Uyuz, özellikle sağlık hizmetlerine erişimin ve kaynakların yetersiz olduğu topluluklar başta olmak üzere dünya çapında yaygın bir dermatolojik problem olmaya devam etmektedir. İşte bu olumsuz etkileri nedeniyle uyuz, 2017 yılında Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından “ihmal edilmiş tropikal hastalıklar” listesine dahil edilmiştir.

İnsana zorunlu bir parazit olan uyuz akarı uyuzlu kişilerden bulaşır. En çok aynı yatakta yatmak gibi uzun süreli ve yakın deri-deri teması ile bulaşır. Çoğu zaman 15-20 dakika gibi bir süre ile temas gerektiğinden, tokalaşma ve hasta muayenesi gibi kısa temaslarda bulaşması nadir bir durumdur. Bulaşmadan genelde erişkin dişi akar sorumludur. Uyuzlu kişide parazit yükünün fazla olması bulaşmayı kolaylaştırır. Özellikle deride milyonlarca akarın olduğu kabuklu uyuz vakalarından bulaşma riski klasik uyuza göre çok daha yüksektir. Bu hastalarla kısa süreli temas bile bulaşma için yeterli olabilir. Hatta bu hastalardan dökülen skuamlar bile bulaşmada rol oynayabilir. Bulaşmadan sonra, deriye penetrasyon işlemi 20 ile 30 dakika arasında sürer. Deriye girdikten sonra dişi uyuz akarları stratum korneuma yerleşir ve burda günde yaklaşık 0,5 ila 5 mm ilerleyerek tünel açarlar. Tüm yaşam evrelerindeki akarlar sık sık tünellerden dışarı çıkıp deri üzerinde dolaşır ve bu esnada düşebilir veya konaktan ayrılabilirler. Bu nedenle diğer insanlara bulaşma açısından deri yüzeyindeki akarlar önemlidir. Uyuz sıklıkla bir aile enfeksiyonudur. Yani başta eşler olmak üzere diğer aile bireylerinde de uyuz bulunabilir, ancak ailede başka birisinde kaşıntının olmaması hastalığı tamamen dışlamaz. Uyuzun en önemli bulaşma yolunun deri-deri teması olması nedeniyle özellikle genç ve orta yaş popülasyonunda en önemli bulaşma yollarından birisi cinsel temastır.

Tek bir cinsel ilişki sırasında bile uyuz ile birlikte başka cinsel yolla bulaşan hastalıklar da bulaşabilir. Bir derlemede HIV hastalarında uyuzun %18,6’lık görülme oranıyla en sık eşlik eden hastalıklardan birisi olduğu tespit edilmiştir. Teorik olarak, yatak çarşafları, yün battaniyeler, iç çamaşırları veya bandajlar gibi tekstil ürünleri yoluyla uyuz akarlarının bulaşması mümkündür. Bununla birlikte, pratikte, deri dışında bulaşıcılığın hızla azalması ve bağışıklığı yeterli insanlarda az sayıda akar olması gibi nedenlerle klasik uyuzda böyle bir bulaşma yolunun gerçekte oldukça nadir olduğu kabul edilir.

Daha önce bilinen bir uyuz hastası tarafından kullanılan bir yatakta uyuyanların %1’inden azında bulaş tespit edilmiştir. Sağlıklı gönüllülerin katıldığı bir çalışmada ilk bulaşma, yalnızca gönüllüler uyuz hastalarının kullandıkları iç çamaşırlarını henüz vücut sıcaklığını korurken giydiklerinde tespit edilmiş ve bunu yapan 32 gönüllüden sadece ikisine uyuz bulaştığı tespit edilmiştir. Ayrıca kişinin hijyen durumunun iyi olmasının, örneğin vücut temizliğini düzenli ve sıkça yapmasının bulaşma riskini azaltmadığı da gösterilmiştir.

Ortak yaşam alanlarında bulunan insanlarda uyuz daha kolay bulaşır. Mülteci/sığınmacı merkezlerinde sağlık çalışanları tarafından en sık bildirilen bulaşıcı hastalıklardan biri uyuzdur. Ortak yaşam alanı olması nedeniyle uyuzun kolay bir şekilde bulaştığı bir alan da hapishanelerdir. Ayrıca yaşlı bakımevleri gibi toplu yaşamın olduğu sağlık kuruluşlarında da burada yaşayanların bireysel sağlık durumlarına ve kurumun barınma koşullarına paralel olarak uyuz enfestasyonu’nun, hatta salgınların gelişmesi olası bir durumdur. Özellikle kreş veya okula giden çocuklar arasındaki yakın temas nedeniyle bulaşma riski daha yüksektir.